John "Snowshoe" Thompson

var ein legendarisk norsk-amerikansk postfører og skipioner, kjend som «The Skiing Mailman" og "Viking of the Sierra».
På ski kunne han levere ei teneste ingen andre var i stand til, når han heilt åleine sytte for postsambandet vinters tid mellom statane langs vestkysten og resten av USA.

Jon Torsteinson Rue var fødd i 1827 i Luråsbygda i Tinn. Han var den yngste i ein stor barneflokk, og vaks opp på ein liten gard i tronge kår. Faren døydde då Jon var 2 år, og alle borna måtte bidra for at familien skulle klare seg.

Frå han var liten var Jon med dei eldre syskena og gjeta og sette opp rypesnarer på vinterstid. Han lærte tidleg å gå lange skiturar i bratt terreng. Skia var det daglege og naturlege framkomstmiddelet og blei nytta i både leik og arbeid. Jon fekk innsikt og kunnskap om å laga ski sjølv.

Livssoga hans fortel om ein tinndøl som var «fødd med arbeid» likeins som «med ski på beina»

Jon Haukaas i boka Snowshoe Thompson

Kirkebok frå Tinn: Digitalarkivet

Gjetordet om Amerika og tilhøva der kom tidleg til bygda i Tinn, og tankane om utvandring tok form blant fleire.

10 år gamle Jon og mora Gro var blant dei 50 personane som den 17.mai 1837 sto klare som det første utvandrerfølget til Amerika frå Austlandet.

Tre månadar seinare var dei framme i New York. Det vart ein hard og kummerleg overfart for innlandsfolket med eit lite seilskip over Atlanterhavet.

Vidare reiste dei innover i landet til Illinois.

Her møtte dei andre utvandra nordmenn, og Jon starta i teneste hjå ein predikant som og var sagarbeidar. Løna var klede og støvlar, og Jon lærte raskt å snakke amerikansk.

Etter kvart kom fleire av syskena til Jon etter frå Noreg, og familien fortsette til Iowa.

I 1846 døydde mor til Jon, og Jon fortsette saman med broren Torstein til Wisconsin. Det var kring denne tida brørne «amerikaniserte» etternamnet sitt til Thompson.

I åra som var gått sidan han kom til Amerika, var John vakse opp til å bli ein stor og kraftig kar med praktisk erfaring på mange område.

George H. Johnson, California Geological Survey

I 1848 vart det første store gullfunnet gjort i California.

John og broren såg forretning i å dra vestover med nokre mjølkekyr for å selje mjølk i dei nye busetnadane der. Buskapen greidde ikkje overvintringa, og broren reiste attende til Wisconsin.

John vart verande i California. Han prøvde seg som gullgravar ein kort periode utan suksess, men allsidig og arbeidsom som han var greidde han å livnære seg av å selje gullgravarutstyr, tømmarhogst, jordbruk og jakt.

På vinterstid med storm og store snømengder var fjella mellom California og Nevada til tider uframkomlege for vanleg ferdsel. Styresmaktene hadde store vanskar med å få posten fram.

Hundrevis av menneske utan kontakt med omverda.
Onkel Sam treng ein postberar.

Overskrift i avisa Sacrament Daily Union, hausten 1855

USPS / University of Utah

USPS

John melde si interesse, og i januar 1856 sette han avgarde.

Skia hans var lange og vog kring 11 kg. Han hadde ein lang stav, bar vanlege klede og provianten var tørka kjøt, pølser og nokre kjeks. Postsekken vog mellom 20-40 kg, og kunne innahalde medisiner, verktøy, klær, bøker, kjøkkenutstyr og lignende.

Dei høgaste toppane i Sierra Nevada ligg meir enn 3000 meter over havet, og ruta gjekk for det meste i brattlendt skogsterreng med opp til 7 meter djup snø og utråkka løyper.

Avhengig av vær- og føretilhøve bruka han mellom 3 og 4 dagar på turen ein veg.

1/1

University of Utah

1/1

Marvels of the New West

John var ein stor og kraftig kar med godt kjennskap til natur og fjellvett og gjekk seg aldri vill i fjella. Han var flink til å «lesa» natur og lende, var uthaldande og dyktig skiløypar i ulendt terreng. Vinteren 1856-57 kryssa han Sierra Nevada 31 gonger i all slags vær. Han bar både post og småvarer med seg på turane, og ryet hans voks stadig.

Lokalavisene følgde ferdene til John, og han vart raskt kjend som «Snowshoe Thompson».

John held fram med postbering og frakt av varer i 20 år. Han starta eit firma for vintertransport med slede og ansvar for å halde vegen open. Sjølv om både telegraflinjer og jernbana vart utbygd og kryssa Sierra Nevada i 1860-åra, var det var likevel store delar av fjellområda som framleis trong hjelp av Snowshoe Thompson og tenestane hans på vinterstid.

Han bygde seg ein farm i Diamond Valley, og gifta seg i 1866 med engelske Agnes. Same år blei John amerikansk statsborgar, og 1867 fekk dei sonen Arthur Thomas.

Våren 1876 vart John Thompson sjuk og døydde, 49 år gammal. Sonen Arthur døydde berre 2 år seinare og er gravlagd saman med faren.

Då han døydde stod det minneord om han i New York Times, og han blei heidra med helsing frå president Gerald Ford og guvernør Ronald Reagan på hundreårsdagen for sin bortgang.

I statane California og Nevada er det seinare reist ei rekke minnesmerke og teksttavler til ære for Snowshoe Thompson. Området rundt olympiastaden Squaw Valley vart vedteke å skulle kallast Snowshoe Thompson State Park.

Under OL i Squaw Valley i 1960 drog heile den norske skitroppen ned til kyrkjegarden i Genoa og heidra Snowshoe Thompson - Skipioneren som utan tvil vart den mest kjende tinndølen i USA.

Her i landet blir Snowshoe Thompson heidra med eit årleg minnerenn i heimtraktene hans kvar palmesundag. Rennet går i høgfjellet frå Uvdalsfjellet til Luredalen og har hatt opp til 780 deltakarar.

På monumentet som står på Vestnorsk Utvandringssenter blir John Thompson, som drog frå Noreg som Jon Torsteinson Rue, rettmessig heidra som ein av pionereane innan amerikansk skisport, saman med ei rekke andre nordmenn som tok med seg skikunnskapane i Amerikakofferten.

1/1

Vestnorsk Utvandringssenter

1/1

Skispor fra fortiden- NRK TV

Sjå historia om John Snowshoe Thompson i dokumentarserien Skispor fra fortiden på NRK TV

Kilder og referanser

Sverre Mørkhagen (2011) Norsk identitet på fremmed grunn Artikkelsamling frå fagseminar under Utvandringsfestivalen:Utvandring til Amerika på godt og vondt
Draumen vart verkeleg - Vestnorsk utvandringssenter 1997-2012, red Kjartan Rødland (2013) Om monumentsamlinga Sletta : Vestnorsk Utvandringssenter
Jon Haukaas (1993) Snowshoe Thompson None : Fjell-ljom Ungdomslag
Frank Tortorich (2015) John A.”Snowshoe” Thompson Pioneer Mail Carrier of the Sierra None :
Snowshoe Thompson (2024) Wikipedia Url: https://en.wikipedia.org/wiki/Snowshoe_Thompson
John "Snowshoe" Thompson (2024) Smithsonian National Postal Museum Url: https://postalmuseum.si.edu/exhibition/networking-a-nation/john-snowshoe-thompson