Dokumentarportrett: jordkjellarar

Langs vegane og på eit fleirtal av gardane i Nordhordland finn ein desse fascinerande konstruksjonane som var ein livsviktig del av naturalhushaldet. Likevel er det mange som ikkje lenger kjenner til fortida til jordkjellaren, og i dag er det også svært få som brukar sine jordkjellarar. Kulturverntenesta i Nordhordland fekk i 2018 og i 2019 midlar frå Norsk handverksinstitutt til dokumentasjon av bruken av jordkjellarar.

1/1

Jordkjellar Ulvatn Siri Linn Brandsøy

Jordkjellarar finst i ulike variantar over heile landet, men det er svært få som brukar jordkjellaren på tradisjonelt vis i dag.

Museumssenteret i Hordaland har samarbeidd med visuell antropolog og filmskapar Siri Linn Brandsøy for å dokumentere og bevare minnet om bruken av jordkjellaren. Prosjektet vart gjennomført i 2019/2020 med
støtte frå Norsk Håndverksinstitutt.

Film 1: Potekjellaren - Eit portrett

Eit dokumentarportrett av den nesten gløymde potekjellaren. Frå vinter til vinter har filmskapar Siri Linn Brandsøy dokumentert jordkjellarar på Holsnøy, Radøy og Osterøy i Nordhordland. Medan dei fleste står der tomme og ubrukt, finst det framleis ein potekjellar på Eikeland som er i bruk på tradisjonelt vis.

I potekjellaren møter vi bonden Oddvar Eikeland som lærar borneborna sine å dyrke pote. Frå andre sida av fjorden, på øya Øpso, høyrer vi stemma til Lise Øpsen Eikeland som minnast korleis dei brukte potekjellaren då ho var born.

Filmen er del 1 av 3 av jordkjellarprosjektet.

Sjå filmen her.

Film 2: Jordkjellaren som eldhus

Tradisjonelt var laksefiske eit viktig levebrød langs Osterfjorden med laksegilje. Fisken vart frakta til og solgt i Bergen, medan heimefisken vart røykt i jordkjellaren. I dag er laksen freda og både laksegilje og jordkjellaren si storhetstid er forbi, men i jordkjellaren på Kleiveland Gard ryk det framleis frå jordkjellaren der Erling Kleiveland røykar laks slik mor hans brukte å gjere det.

Filmen er del 2 av 3 av jordkjellarprosjektet.

Film 3 - Jordkjellaren til minne etter forfedrene

På småbruket til mormora hennar har Ragna Ådlandsvik laga eit eige “museum” til minne om forfedrene sine. I sjøhuset heng det gamle fiskereiskap, og på veggane inne i huset prydar fleire generasjonar veggane. Den gamle jordkjellaren har blitt restaurert, og vi møtar Ragna til historieforteljing og fabulering inne i jordkjellaren. Ho minnast dei som kom roande frå øyene for å hente settepotet hos mora hennar, og teiknar ei linje frå jordkjellaren sine glansdagar, parallelt med grønnsak- og tomatdyrking på Io. Filmen inviterer oss til å undre oss over jordkjellaren sin verdi i dag og kva vi kan lære av å leve tettare på forfedrene våre.