I 70 år sel Gunnar Pedersen A/S (1915–86) broderimønster gjennom butikkar og vekeblad som Allers, Norsk Ukeblad og Kvinner og Klær. Firmaet vert ein viktig norsk aktør innan broderi, og får etter kvart eit stort kundenettverk utanlands.
-
Gunnar Pedersen Sr.
Det heile startar i 1915.
Gunnar Pedersen sr. (1890–1962) har allereie arbeidd åtte år i broderifirmaet Nordisk Industri. No startar han for seg sjølv – til å begynne med ein butikk på Gjøvik, men allereie året etter etablerer han eige firma i Oslo som sel mønster og garn.
Store sting i alle stover
Bedrifta opplever stor suksess under klostersaumsbølgja i 1970-åra. Hytter og kjellarstover, panelkledde veggar og Krogenæsmøblar i furu dannar ei naturleg ramme rundt puter og klokkestrengar i fargerikt ullgarn. Frå 1960-talet går mønstera under namnet Design Gunnar P, medan St. Georg og Laila er viktige varemerke dei første tiåra.
Gunnar Pedersen A/S (1915-86)
- Stad: Prinsens gate 7 og Kongens gate, Oslo, seinare Østerdalsgaten 1 (tidlegare Sætre Kjeksfabrikk).
- Produserte mønster og broderipakkar til alle typar broderi, hekling, kunststrikk og nupereller.
- 75 tilsette på det meste (1975–7): kontor, lager, mønsterproduksjon, pakkeavdeling og reisande seljarar.
- Designavdeling med 6–7 tilsette på 1960-70-talet. Avdelinga trykker eigne mønsterplansjar med silketrykk.
Vekeblad og flittige hender
Vekepressa vert ein viktig samarbeidspartnar, allereie frå 1930-åra. Bedrifta leverer pakkar med garn og mønster gjennom handarbeidssidene i Norsk Dameblad, Det Nye, Norsk Ukeblad, Allers og Kvinner og Klær. I ein periode presenterer Norsk Ukeblad nye mønster frå Gunnar Pedersen AS på Spinnesiden kvar veke. Det er travle tider for mønsterteiknarane, og god butikk.
Spesialbutikkane er den største salskanalen, og kundeavisa Broderi-posten formidlar nytt om mønster, butikkinteriør og sal til norske brodeributikkar. Frå 50-talet leverer firmaet også utstillingsmodellar til butikkane. Desse vert sydde på oppdragsbasis av 2–300 «brodøser» i heile landet. Allereie tiåret etter vert ein del av dette arbeidet flytta utanlands, blant anna til Madeira, Mauritius, Manila og Sri Lanka.
- 1/9
Påteikningsmotiv til brikke (nr. 5544), frå bedrifta sine tidlege dagar. - 2/9
Reklame for det populære «Skjåk»-mønsteret i ein "Scandinavian shop", 1975. - 3/9
NKS» kurs i prydsaum 1963 – med Helen Engelstad, og Gunnar Pedersen A/S som vareleverandør. - 4/9
NKS» kurs i prydsaum 1963. - 5/9
Reklamemateriell for det amerikanske selskapet Ports of Scandinavia la vekt på tradisjonelle mønster inspirert av vevde tekstilar. - 6/9
"Funkismotiv" (nr. 5777) frå Gunnar Pedersen, 1930-talet. - 7/9
"Skjåk"-mønsteret vart ein suksess midt på 1960-talet. - 8/9
Hekla brikke frå Design Gunnar P ca. 1980. - 9/9
"Peer Gynt-jakker" til born, Gunnar Pedersen AS (collage).
Klostersaum til Midtvesten
I 1962 døyr Gunnar Pedersen sr., og sonen tek offisielt over drifta. Pedersen jr. satsar på eksport, først på den skandinaviske marknaden. Mønstera er etter kvart representerte i fleire danske, britiske og amerikanske vekeblad – og hos postordrefirma i Sverige, Frankrike og Belgia.
Nokre av seljarane startar eigne selskap som vidareformidlar mønster frå Design Gunnar P: i Danmark, Gøteborg og Tyskland. I USA opprettar ein seljar selskapet Ports of Scandinavia i Minnesota. Bedrifta har eit nært og bevisst forhold til norsk-amerikanarar, og reklamerer mykje gjennom utvandrarforeininga Sons of Norway.
Folkekunsten inspirerer
Til 70-talets klostersaum lèt mønsterteiknarane seg inspirere av rosemåling og norsk vevtradisjon, og overfører det til broderi. Den kvadratiske klostersaumen minner mykje om vevde ruteåkle. Mønstera får gjerne namn etter norske stadar, som salssuksessane «Glittertind», «Gudvangen» og «Skjåk». Ullbroderi er i vinden, og på det meste omset firmaet 800 000 esker ullgarn i året.
- 1/11
Reklamefoto av brodert juleduk, publisert i Norsk Ukeblad. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021016387830 - 2/11
Broderi fra Gunnar Pedersen AS, frå Norsk Ukeblad. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015744930 - 3/11
Reklamefoto av brodert juleduk, publisert i Norsk Ukeblad Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021016387832 - 4/11
Fargerikt: pute i ullgarn på stramei frå Kvinner og Klær/Allers. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989804 - 5/11
Enkelt: brodert brikke og lampeskjerm frå DetNye. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989464 - 6/11
3 bilputer designa av Laila Simonsen. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989988 - 7/11
Brodert eggevarmar med påskemotiv, frå DetNye i 1963. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989567 - 8/11
Smart håndarbeidsveske - publisert i Det Nye. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989902 - 9/11
Moderne med gyngestol: strameibroderi med ullgarn for Norsk Ukeblad. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989857 - 10/11
Brodert veggpynt og peispustar med tradisjonelt motiv i klostersaum. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989873 - 11/11
Brodert løpar, bretthengar og te-hette i interiør, frå Spinnesiden i Norsk Ukeblad. Bildet er hentet fra DigitaltMuseum. Se digitaltmuseum.no/021015989703
Dårlege tider
Nedgangen kjem for alvor på 80-talet. Firmaet prøver å følgje svingingane i tida: dei produserer strikkemønster og brukar nye typar strikkegarn i «Freestyle» broderi med frie sting. Til slutt er det likevel ikkje lønsamt, og nedlegginga er eit faktum i 1986. Men interessa for handarbeid er der enno, og Pedersen og kona Inge sel påteikningsmønster i Familien og Hjemmet gjennom eit enkeltpersonsføretak heilt fram til 1999.
Finn broderimønster frå Gunnar Pedersen AS
Eit breitt utval er gjort tilgjengeleg på DigitaltMuseum. Mønstera er frie til privat/ikkje-kommersiell bruk.
_______________
Teksten er eit utdrag frå utstillinga Klostersaum til folket! Nål. Tråd. Kjærleik. (Tekstilindustrimuseet 2016, utstillingsansvar Ann Kristin Ramstrøm, prosjektansvar og tekst Hanne Dale).
Kjelder: Intervju med Gunnar Christian Pedersen (2008, 2011) og andre tilsette i bedrifta, tekst av Ellen Sjursen om Gunnar Pedersen (Sr.) og materiale i samlingane til Tekstilindustrimuseet.