Storspove

Dersom du har besøkt lyngheia på Lyngheisenteret i sommarhalvåret er sjansen stor for at du har lagt merke til ein av Noreg sine mest karakteristiske fuglar – storspoven. Når du ser storspoven i silhuett er det nesten umogleg å ikkje legge merke til det lange, tynne nebbet som stikker ut som eit sugerøyr, men det er likevel lyden som gjer at dei fleste legg merke til denne spesielle fuglen. Storspoven er nemleg svært vokal, og brukar stemma si til å kommunisere alt frå farar til flørting. Flottast er den boblande fløytesongen som høyrast over lyngheia seint på våren og tidleg på sommaren.

Storspoven er den største vadefuglen vi har i Noreg, og den er eit kjend innslag i kulturlandskapet langs kysten. Av den grunn kjenner mange storspoven under lokale namn, som kystspove, heispove, regnspove, spue, spoie, spuv, gåsbue, gåsebue, gåsbu, gåspui, langkørr og guri. Dessverre er arten i sterk tilbakegang, og mange stadar har lyden av storspove stilna heilt. Den norske raudlista for artar har følgd bestandsutviklinga til storspoven i mange år, og i 2015 endra dei status frå «Nær truga» til «Sårbar». I 2021 hamna den for første gong i kategorien «Sterkt truga». Det betyr at det er svært høg risiko for at storspoven vil forsvinne heilt frå norsk natur i løpet av dei neste tiåra. Den same utviklinga ser vi i dei andre landa der storspoven finnast, og arten står derfor også på den internasjonale raudlista over artar som risikerer å døy ut.

Den viktigaste årsaka til at det går dårleg med storspoven er omleggingar i jordbruket. Når beitemarker og lyngheier gror att, blir planta til med skog, byggast ut eller dyrkast opp forsvinner hekke- og fødeområda til storspoven. For å finne mat treng storspoven ope terreng og jord som er mjuk nok til at han kan stikke det lange, tynne nebbet ned i jorda på jakt etter smådyr. I dag reknar vi med at har vi litt over 2000 par med storspovar som kvart år besøker Noreg, men hekkeutfordringar gjer at dei ikkje greier å produsere nok ungar til å oppretthalde bestanden. I løpet av 2000-talet har meir enn halvparten av storspovane forsvunne frå jordbrukslandskapet i Noreg.

På Lyngheisenteret blir kulturlandskapet halde i hevd, og her likar storspoven seg godt. Allereie i april, ofte i god tid til den internasjonale storspovedagen 21. april, kjem dei første fuglane flygande frå overvintringsområda sine i andre Nordsjøland. Her møter dei gjerne att ein make dei har hatt i mange år. Storspoven kan bli kring 30 år gamal, og vender nesten alltid tilbake til dei same hekkeområda. I mai og juni er dei travelt opptekne med flørting og formeiring, og ei vellukka hekking resulterer som regel i fire egg. Når ungane er klekka gjer mødrene seg klar til ferie, og allereie rundt jonsok samlar hoene seg i små flokkar og set kursen sørover. Fedrane må vere att og passe på ungane, og først på seinsommaren trekker årsungar og vaksne hannar sørover i samla flokk.